این نگاره که اکنون در ساختمان خزانه قرار دارد، نخست در مرکز نگاره بزرگ پلکان شرقی کاخ آپادانا در تخت‌جمشید قرار داشته است و کاخ آپادانا از قدیمی‌ترین کاخ‌های تخت جمشید است که به فرمان داریوش بزرگ (522- 486 پیش از میلاد) بنا شده است و از آن برای برگزاری جشن‌های نوروزی و پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته به حضور شاهنشاه استفاده می‌شده است.
برخی از پژوهشگران به پیروی از اشمیت1، باستان‌شناس آلمانی، تصویر شاهنشاه هخامنشی در این نگاره را مربوط به داریوش بزرگ می‌دانند.
چنان که «هایدماری کخ»2، ایران‌‌شناس آلمانی، نقش کسی که بر تخت شاهی نشسته را مربوط به داریوش بزرگ دانسته و گُلی را که او در این نگاره در دست دارد، «گل نیلوفر» می‌پندارد.
وی در شرح این نگاره چنین می‌نویسد: «... داریوش در حالی که ولیعهدش را در کنار خویش دارد بر تخت جلوس کرده، پاهایش را روی کرسی مخصوص نهاده، در دست راست دبوسی دارد که به سمت پایین نازک می‌شود و دسته‌ای گرد در بالا دارد...
در دست چپ شاه گل "نیلوفری" با دو غنچه است.
ولی‌عهد نیز نظیر این گل را که فقط در تصویر این پدر و پسر آمده، در دست دارد.
گل نیلوفر در نگاره‌های تخت جمشید فراوان است ولی نه همراه با دو غنچه...»
تا مدتی همه به پیروی از اشمیت، تاج‌دار اورنگ‌نشین را داریوش و تاج‌دار ایستاده را ولیعهدش "خشیارشا" می‌دانستند اما این عقیده پذیرفتنی نیست چون داریوش همواره تاج کنگره‌دار بر سر داشته و این شخص اورنگ‌نشین تاج ساده‌ای دارد که بیشتر به تاج خشیارشا شبیه است و بنا بر مفاد کتیبه‌هایی که خواهد آمد، ایوان شرقی آپادانا و پلکانش را "خشایارشا" ساخته و نه داریوش و ایوان غربی را هم بنا بر کتیبه پارسی باستان آن، خشیارشا به اتمام رسانیده است و نه داریوش.
به این ترتیب بر بنیان پژوهش‌های تازه‌تر، روشن است که در این سنگ نگاره، خشاریارشا بر تخت نشسته و پشت سر او ولیعهدش داریوش دوم ایستاده، در حالی که هر دو گلی درشت و پُربرگ را در دست دارند.
گل در دستان خشایارشا از نمای نزدیک:
اما آنچه موضوع بحث در این پژوهش است، نوع گلی است شاهنشاه هخامنشی در دست دارد و چنان که نقل شد، تاکنون باستان‌شناسان این گل را نیلوفر دانسته‌اند.
در این سنگ‌نگاره، گُلی را می‌بینیم درشت، با جام گل یا گلبرگ‌هایی که در میان کاسبرگ‌ها یا کاسه گل جا دارند و ساقه‌های مستقیم که در دستان شاهنشاه قرار گرفته و در دو طرف گل، دو غنچه گِرد یا گوی‌مانند، دیده می‌شود.
نگارنده با بررسی دقیق‌تر نقش گُل در این سنگ نگاره و مقایسه آن با نمونه‌های مختلف گل در طبیعت، بر این باور است که گل یادشده نیلوفر نیست و به احتمال زیاد گُلی که خشایارشا و ولیعهدش در دستان خود دارند همانا «گُلنار پارسی» است.
گفتنی است که نیلوفر از خانواده Nymphaeaceae گیاهی آبزی است که گل آن بر روی ساقه باریک و نرم به صورت منفرد است و همراه برگ‌های دایره‌ای شکل به طور معمول بر سطح آب شناور است که اگر از آب خارج شود به سرعت پژمرده می‌شود و غنچه‌ها نیز بر روی ساقه‌های جداگانه قرار دارند.
بر این پایه، با مقایسه نقش گل مورد نظر و گونه‌های مختلف گل نیلوفر در طبیعت، به روشنی در می‌یابیم که گلبرگ، کاسبرگ، غنچه و ساقه گل مورد نظر ما در تخت جمشید، هیچ شباهتی به گل نیلوفر ندارد.
به نظر می‌رسد که باستان‌شناسان یاد شده، با مقایسه آثار هنری دوره هخامنشی و نمونه‌های مشابه از سنگنگاری مصری که شاه مصری گلی مانند نیلوفر یا سوسن آبی را که در مصر باستان و بخش‌هایی از آسیا مورد ستایش بوده، در دست گرفته، چنین برداشت کرده‌اند که نمونه هخامنشی نیز عینا از نمونه مصری تقلید شده است.
اما از دیدگاه این نگارنده، گرچه تاثیرپذیری سنگنگاری دوره هخامنشی از هنر دیگر ملت‌ها قابل تامل است، اما در هنر هخامنشی همواره ظرافت، هویت و اصالت ایرانی پایدار بوده و حس زیبایی‌شناسی ایرانی، جلوه‌ای متحول، متمایز و برجسته‌تر از هنر ملت‌های دیگر به آن داده است.
از این روی، در هنر هخامنشی به کارگیری نمادها و نشانه‌هایی همچون گل در نگاره‌ها، هویت و مفهومی ایرانی دارد و نقش «گلنار پارسی» در دستان شاهنشاه هخامنشی نیز رنگ و بویی ایرانی داشته و ریشه در فرهنگ ایرانیان دارد.
گیاه انار، از تیره انار یاPunicaceae است که یک گونه آن با نام علمی Punica granatum واریته pleniflora را «گلنار» یا «انار زینتی» یا «انار پُرپَر» می‌نامند که به واسطه گل‌های درشت زینتی‌اش شناخته می‌شود و نمونه‌هایی از آن با نام‌های «گلنار»، « خوشه‌نار» و «پنجه عروس خفری» شناسایی شده که همگی بومی ایران بوده و رویشگاه آنها بیشتر در استان فارس می‌باشد.
چنانچه گفته شد و در تصاویر نیز نمایان است، در سنگ‌نگاره مورد نظر، در کنار گل بزرگ اصلی دو زائده گوی‌مانند دیده می شود که باستان شناسان آنها را غنچه نیلوفر پنداشته‌اند، اما به احتمال زیاد گُلی که خشایارشا و ولیعهدش در دستان خود دارند همانا «گُلنار پارسی» است..
اقتباس از بخشی از نوشته های : شاهین سپنتا
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر