۱۳۹۱ شهریور ۵, یکشنبه

خانه قوام السلطنه و موزه آبگينه


در ميانه خيابان سي تير ، چند قدم مانده به خيابان جمهوري خانه اي قاجاري هست که در ميان ازدحام هميشگي خيابان هاي مرکزي تهران از گردشگران ايراني و خارجي پر و خالي مي شود.تکه اي از تاريخ در ميانه يک باغ قاجاري ، عمارتي با معماري منحصر به فرد،ارسي هاي چوبي و باغچه اي با صفا که ۳۰ سال محل سکونت و دفتر کار احمد قوام،نخست وزير اصلاح طلب ايران بوده و امروز نمايشگاهي است که تاريخ سفال و شيشه در ايران را روايت مي کند.


احمد قوام، ملقب به قوام السلطنه از پرنفوذ ترين سياستمداران ايراني در دوران سلطنت قاجار و پهلوي بود که سه بار در دوران قاجار و دو بار در دوران پهلوي به نخست وزيري رسيد ، ۱۴ بار به عنوان وزير امور داخلي انتخاب شد، ۴ بار پست وزارت امور خارجه به او تفويض شد و علاوه بر اين ۴ بار وزير امور ماليه ، ۲ بار وزير جنگ و يک بار وزير عدليه بود.

قوام السلطنه، اواخر دوران قاجار و زماني که نخست وزير احمد شاه بود، دستور داد در يکي از بهترين نقاط تهران براي او خانه اي بسازند که امروز يکي از شاخص ترين خانه هاي تاريخي تهران و معماري آن زبانزد خاص و عام است و هيچ گردشگري نيست که قصد تهران گردي داشته باشد اما نام خانه قوام السلطنه را از قلم بياندازد.


خانه قوام السلطنه در خيابان سي تير پيش از آنکه موزه سفال و شيشه باشد، يعني تو را براي ديدن تاريخ صنعت شيشه و سفال گري به خيابان جمهوري بکشاند، خانه اي تاريخي است که معماري منحصر به فردش هر بازديد کننده اي را مبهوت مي کند و خود ساختمان به اندازه اشياي موزه اي که در آن به نمايش گذاشته شده ، ديدني و تماشايي است.خانه قوام ، ساختمان دو طبقه اي است که در باغي ۷۰۰۰ متري و با هندسه اي هشت ضلعي بنا شده و در نماي آجري آن ۵۰ نوع آجرکاري به کار رفته است. در و پنجره هاي چوبي آن منحصر به فردند و گفته مي شود در طراحي آنها از نمادهاي رايج در معماري ايران در دوران سلجوقي استفاده شده است.

اين خانه اگرچه با تلفيقي از معماري ايراني و اروپايي ساخته و پله هاي آن به سبک روسي طراحي شده اند اما در جاي جاي آن، هنر استادکاران ايراني به چشم مي خورد؛ در منبت کاري هاي درهاي و پله ها،در گچ بري هاي سقف ها و ستون ها و آيينه کاري هايي که به اين خانه حال و هواي کاملا ايراني داده اند. پس از انقلاب در سال ۱۳۶۸ به آينه کاري هاي طبقه دوم بخش هايي اضافه شده که در آن ها مضامين مذهبي و انقلابي به چشم مي خورد.



پله ها و کف پوش هاي چوبي خانه قوام السلطنه که طرح هاي هندسي مربع ، مثلث و دايره بر آنها نقش بسته حالا ديگر سال هاست که به جير جير افتاده اند،از هر پله اي که بالا مي ري صداي جير جير آن بلند مي شود، پله هاي اين خانه تغييري نکرده است،کف ساختمان هم همينطور ، همه چيز همانطور که از ابتدا ساخته شده بوده باقي مانده و به همين دليل زماني که راه مي رويد صدا مي دهد اين خانه تغييرات جزيي داشته و دخل و تصرف ها در آن بسيار محدود بوده است.

اين خانه تاريخي از ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ شمسي محل اقامت قوام السلطنه ملقب به حضرت اشرف بود و پس از آن به سفارت مصر واگذار شد. در زمان استقرار سفارت مصر در اين ساختمان گچ بري هايي به سبک اروپايي به بخشي از تالارهاي طبقه اول افزوده شد و اگر دقت کنيد پايين بخشي از گچ بري هاي اين طبقه پرچم سفارت مصر ديده مي شود. پس از سفارت مصر مدتي ، سفارت افغانستان اين خانه را در اختيار گرفت و پس از آن به بانک بازرگاني واگذار شد تا اينکه در ۱۳۵۵ شمسي دفتر فرح پهلوي اين عمارت قاجاري را براي راه اندازي موزه خريداري کرد. طراحي اين موزه به مهندسان ايراني و طراحي ويترين ها و معماري داخلي آن به هانس هولاين ، معمار برجسته اتريشي سپرده شد. هولاين از قديمي ترين معماران سبک پست مدرن ، در طراحي موزه آبگينه از آثار برجسته تاريخي ايران مانند کاخ تچر ،ستون هاي تخت جمشيد ، قوس هاي صفوي و کعبه زرتشت الهام گرفته و با اينکه ويترين ها و فضاي کلي موزه به صورت مدرن طراحي شده اند اما اين طراحي مدرن به فضاي کلي ساختمان که بنايي سنتي است آسيب نزده و در هماهنگي کامل با آن قرار دارد.

طراحي موزه آبگينه يکي از بهترين کارهاي هولاين محسوب مي شود برخي از منتقدان کارهاي هولاين معتقدند که اين معمار اتريشي در طراحي داخلي موزه آبگينه به اهميت فضاهاي خالي توجه کرده و همين موضوع عامل مهمي است که موجب مي شود بازديد کنندگان هنگام بازديد از موزه احساس خستگي نکنند حال آنکه اين نکته در کارهاي بعدي هولاين کمتر به چشم مي خورد و او در طراحي هاي بعدي خود سالن هاي را شلوغ تر طراحي کرده است.


از بارزترين ويژگي هاي طراحي داخلي موزه آبگينه بايد به طراحي منحصر به فرد ويترين ها و ايده هاي ابتکاري که هولاين در اين زمينه به کار گرفته ، اشاره کرد.ويترين هايي که گاه با الهام از ستون هاي تخت جمشيد ، گاه با الهام از کاخ تچر داريوش هخامنشي و گاه با الهام از کعبه زرتشت در نقش رستم طراحي شده اند و در نوع خود بي نظير و منحصر به فرد هستند. خانه قوام السلطنه و در واقع بايد گفت موزه آبگينه در ۲ طبقه با ۵ تالار ساخته شده است که در دو تالار واقع در طبقه اول شيشه و سفال مربوط به دوران قبل از اسلام و در سه تالار واقع در طبقه دوم آثار دوران اسلامي به نمايش گذاشته شده است.


موزه همچنين شامل بخش‌هاي اداري درزير زمين‌، دبيرخانه و دفتر رئيس درطبقه بالا است‌. کتاب‌خانه نيز، واقع در ضلع شمال غربي‌، شامل ۴ هزار جلد کتاب فارسي و انگليسي در زمينه‌هاي باستان شناسي‌، تاريخ و هنر است‌.


اين موزه ، راهنماي موزه آبگينه يکي از پر بازديد کننده ترين موزه هاي شهر تهران است و بيشتر بازديدکنندگان آن گردشگران خارجي هستند. موزه آبگينه سالانه به طور متوسط بيش از ۲ ميليون نفر بازديد کننده دارد. سارقان آثار تاريخي يک بار در سال ۱۳۷۹ اشیاء تاريخي را از اين موزه سرقت کردند. آثاري که هيچ گاه سرنوشت آنها پس از سرقت مشخص نشد و پرونده مربوط به سرقت اين مجموعه از اشياي تاريخي همچنان در دستگاه قضايي مفتوح است.

هیچ نظری موجود نیست: