خوان نوروزي (سفره هفت سين) بايد سفيد باشد چرا كه نشانه پاكي و سفيد بختي و روشنايي است و نيز نشانه جهان بي پايان است كه بارگاه يزدان در آن است. به گزارش ايسنا، در سفره و يا همان خوان نوروزي مواد و چيدني‌هايي گذاشته مي‌شود كه هركدام نشانه و نمادي از سلامتي، رزق و روزي، زايش، بركت و ... است.
سبزه
شايد زيباترين ويژگي سفره هفت سين را مي‌توان به وجود سبزه آن دانست، به اين دليل كه سبزه با رنگ و طراوت خود دلها را شادمان مي سازد و با نگريستن به آن طلوع سال جديد را زيباتر مي‌كند.
در ايران باستان رسم بر اين بود كه بيست و پنج روز قبل از نوروز در كاخ پادشاهان دوازده ستون از خشت خام برپا مي‌ساختند و بر هركدام يك نوع غله مي‌كاشتند و معتقد بودند اگر سبزه‌ها خوب برويد سال پر بركتي است.
در ايران باستان دانه‌هاي گندم، جو، برنج، لوبيا، عدس، ارزن، باقلا، نخود و كنجد را بر اين ستون‌هاي خشتي مي‌كاشتند و روز ششم فروردين آنها را برمي چيدند و به نشان بركت و باروري در تالارها پخش مي‌كردند و معمولا سه قاب از سبزه به نماد انديشه نيك، گفتار نيك و كردار نيك بر خوان مي‌گذاشتند و اغلب كنار آنها گندم، جو و ارزن كه نقش مهمي در خوراك مردم داشتند سبز مي كردند تا سبب فراواني اين دانه‌ها در سال جديد گردد.
امروزه نيز آن چيزي كه وجودش بر سر سفره هفت سين ضرورت دارد، سبزه است.
مردم يزد از نيمه اسفند به سبز كردن سبزه در كاسه و بشقاب و حتي بر روي كوزه‌هاي سفالي مي‌پردازند. زرتشتيان رويش سبزه را در نوروز نشان تازه شدن زندگي و فصل رويش دانه‌ها كه خود بركت زندگي محسوب مي‌شود، مي‌دانند.
در گذشته زرتشتيان يزد بيشتر "تره تيزك" را كه در گويش خود بدان "ششه" مي‌گويند بر روي كوزه‌هاي سفالي سبز مي‌كردند.
دانه‌هايي كه امروزه كشت مي‌شود بيشتر گندم و عدس است ولي ماش و تره تيزك را نيز سبز مي‌كنند. معمولا تره تيزك را يك شبانه روز خيس مي‌كنند سپس آن را در كيسه‌هاي پارچه‌اي نازك مي ريزند و در جايي گرم قرار مي‌دهند تا جوانه بزند، جوانه زدن دانه‌ها را در گويش زرتشتيان يزد روز آمدن مي‌گويند، بعد از آن كه دانه‌هاي روز آمده را در بشقاب‌هاي پهن بي لبه كه معمولا سه عدد و مخصوص كاشتن سبزه هستند، ريختند، روي جوانه‌ها را پرده‌اي از ماسه نرم مي‌ريزند و آب مي‌دهند تا سبز شود.
آتشدان (مجمر)
بر سر سفره هفت سين زرتشتيان وجود آتشدان، نماد اردي بهشت امشاسپند، اهميت خاصي دارد. آتش اين مجمر از آتش مقدس مايه مي‌گيرد معمولا در كنار آتشدان دانه‌هاي اسفند كندر اشتره و نيز چوب‌هاي خوشبو چون عود و صندل وجود دارد.
روشنايي تجلي اهورا مزدا است و نماد درستي و نيك انديشي و راستي بنابراين بايد بر سر سفره هفت سين باشد. در ايران باستان در دو سوي آتشدان شمعدان‌هاي گران‌بها يا چراغ مي‌نهادند و آنها را مي‌افروختند و اين نشاني از دنياي پرفروغ بي پايان بود كه اهريمن بدانجا راه ندارد.
كتاب مقدس
يكي ديگر از چيدني‌هاي خوان نوروزي وجود كتاب مقدس به عنوان نماد اهورا مزدا است. در دوران ساسانيان كتاب اوستا را برخوان مي گذاشتند و قبل از فرا رسيدن سال قسمتي از آن را كه معمولا "فروردين يشت" است، مي خواندند و از فرورهاي شاهان، پاكان، پارسايان، دلاوران و شهسواران كه در "فروردين يشت" نام آنها آمده، ياد مي‌كردند.
امروز بر سر سفره نوروزي ما مسلمانان قرآن و بر سر خوان نوروزي كليميان تورات گذاشته مي‌شود و هر كس قسمتي از كتاب ديني خود را مي‌خواند تا سال نو را با آيه‌هاي مبارك الهي شروع كرده باشد.
كوزه آب
در گذشته كوزه آب كه توسط دختران نابالغ از چشمه‌ها پر مي‌شد با زينتي از گردنبندها بر سر خوان نوروزي نهاده مي‌شد. امروزه كوزه سفالي را پر از آب مي‌كنند و به جاي جواهرات با سبزه و روبان تزيين مي‌كنند و همراه با تاس مسين پر از آب و برگ‌هاي آويشن در حالي كه يك عدد انار سرخ هم در آن نهاده‌اند، بر سفره مي گذارند.
نان
نان كه نمادي از بركت است، چه در گذشته و چه در حال بر سر سفره نوروزي مي‌گذاشتند و اكنون نيز يا نان سنگك بزرگي مي پزند و براي بركت سفره بر آن مي‌گذارند يا اينكه نان را به صورت كماج شيرين درآورده بر خوان نوروزي مي‌نهند. در زمان ساسانيان گرده نان‌هايي به اندازه يك كف دست يا اندكي كوچكتر مي پختند كه به آنها "درون" مي‌گفتند و گاهي بر آن نوعي نيايش مي‌خواندند و بدين ترتيب نان‌هاي نوروزي را بركت مي‌بخشيدند.
امروزه زرتشتيان علاوه بر نان معمولي نان‌هاي ديگري مانند كماج، نان شير و چند نوع شيريني خانگي كه بيشتر جنبه تشريفاتي دارد، مي‌گذارند.
بر سر سفره هفت سين يزدي‌ها شيريني‌هاي معروف يزدي هم به چشم مي‌خورد كه معمولا در ديس‌هاي بزرگ به طرز زيبايي چيده مي‌شود و در اعياد و جشن‌ها و به ويژه عيد نوروز مصرف فراوان دارد.
تخم مرغ
تخم مرغ بن مايه خوان نوروزي است و به صورت رنگ كرده مي‌بايست بر سر سفره هفت سين جلوه نمايي كند، زيرا كه تخم و تخمه نمادي است از نطفه و نژاد و در روز جشن تولد آدميان كه تخمه و نطفه پديدار مي‌گردد تخم مرغ تمثيلي است از نطفه باروري كه به زودي بايد جان بگيرد و زندگي يابد و زايش كيهاني انجام پذيرد. پوست آن هم نمادي است از آسمان و طاق كيهان.
آيينه
به اعتقاد زرتشتي‌ها چون آخرين ماه سال زمان تولد آدم ابوالبشر است، بنابراين بايد نمادي از آن در خوان نوروزي باشد تا شكل پذيري آسان شود. از اين رو آيينه‌اي در بالاي خوان نهاده مي‌شود و در اطراف آن شمع يا چراغي مي‌گذارند. اغلب تعداد شمع‌ها با تعداد فرزندان خانواده ارتباط دارد و نيز آيينه‌اي ديگر در زير تخم مرغ گذاشته مي‌شود تا انعكاس وجود آدمي در آيينه ديده شود و نيز آيينه زير تخم مرغ هم نمايانگر تحويل سال است.
وقتي كه گاو آسماني، كره زمين را از شاخي به شاخ ديگر مي‌افكند در آن زمان تخم مرغ بر روي آيينه خواهد جنبيد، در جلوي آيينه هم مشتي گندم به نشانه روزي فراخ مي‌پاشند.
سمنو
سمنو كه از جوانه‌هاي تازه رسيده گندم تهيه مي‌شود، نماد فراواني خوراك و غذاهاي خوب و پر نيرو است و نيز نمادي براي زايش گياهي و بارور شدن گياهان توسط فرورهاست.
سنجد
سنجد كه عطر برگ و شكوفه‌هاي آن محرك عشق و مهر است و از مقدمات اصلي زايندگي به شمار مي‌آيد، بايد بر سر خوان نوروزي نمايان باشد. وجود سنجد در سفره نوروزي انگيزه زايش كيهاني است گاه زرتشتيان دانه‌هاي سنجد را با آويشن در هم مي‌آميزند و همراه با نقل و سكه بر سر سفره نوروزي مي‌گذارند.
سير
نماد ميكروب زدايي و پاكيزگي محيط زيست و سلامت بدن و نيز زدودن چشم زخم است كه بايد حتما بر سر سفره نهاده شود.
به اعتقاد زرتشتيان بوي سير ديوان را مي‌گريزاند. زرتشتيان سير را با تكه‌هاي نان كه در آن تريد كرده‌اند، در مراسم پرسه با سداب به كار مي‌برند و بر سر سفره نيايش مي‌گذارند.
پوست سير را هرگز در جايي نمي‌گذارند زيرا معتقدند از سحر هم بدتر است، به همين جهت براي كندن پوست آن ابتدا سير را در آب مي‌خيسانند و بعد پوستش را مي‌كنند، هم چنين معتقدند اگر پوست سير را با پياز گلپر و اسفند در خانه بسوزانند، به خصوص در صبح روز پنجشنبه، بويش، خانه را پاك مي‌كند.
سركه
همانند سير نمايانگر پاكي محيط، زدودن آلودگي و باطل كردن سحر و جادو است.
سماق
سماق نماد عشق مهر و پيوند دلها است كه بر سر سفره هفت سين نهاده مي‌شود.
سپند(اسفند)
اسفند نيز نشانه‌اي است از دفع چشم زخم كه در زمان‌هاي كهن مقدس بوده، است و در مراسم نيايشي به كار مي رفته است. امروزه نيز ار آن براي دفع چشم زخم و به نيت درود فرستادن براي عزيزان از دست رفته و همچنين ضد عفوني كردن محيط استفاده مي‌شود.
زرتشتيان اسفند را در خوانچه مخصوصي مي‌نهند چراكه نشانه همه امشاسپندان و مقدسان است. اسفند همراه با كندر و ديگر خوشبوهاي مخصوص آتش هميشه در خانه زرتشتيان وجود دارد و روزي 2 تا 3 بار آنها را برآتش مي ريزند به خصوص در مراسم سوگواري و شادي اسفند دود كردن امري رايج است.
سكه
پول زرد و سفيد در خوان نوروزي نمادي است از شهريور امشاسپند كه موكل است بر فلزات و بودن آن بر سر خوان كه موجب بركت و سرشاري كيسه است.
بر سر خوان نوروزي زرتشتيان و گاه غير زرتشتيان چيدني‌هاي ديگر هم نهاده مي‌شود؛ شيريني و نقل كه نماد شيرين كامي است؛ گلابدان پر از گلاب و همچنين سبزي خوردن، پنير و كاهو كه طراوت و نيز زيبايي سفره را دو چندان مي‌كند.
در برخي از سفره‌ها آرد هم وجود دارد كه آن هم نمادي است از بركت نوروزي اما دو چيز مهم ديگر بر سر سفره هفت سين نمادين است، يكي انار و ديگري تنگ ماهي.
انار
انار از مقدس ترين درختان است كه تقدسش را همچنان تا به امروز حفظ كرده است. درخت انار به سبب رنگ سبز تند برگ‌هايش و نيز به جهت رنگ و شكل غنچه و گل مانندش، همانند آتشدان است و هميشه مقدس بوده است. پردانگي انار نماينده بركت و باروري و رزق فراوان است و نمادي است از باروري ناهيد.
زرتشتيان معمولا در تاس مس پر از آب يك عدد انار هم مي‌گذارند با اين باور كه اين ميوه پردانه در سال جديد بركت و رزق فراوان براي خانواده به همراه داشته باشد، به ويژه انارهاي خوش آب و رنگ و آبدار شهر كويري يزد كه اكثرا براي استفاده در سفره‌هاي هفت سين در پوششي از كاه در گودال‌هاي زميني نگه داري مي شود تا در سال نو به زيبايي سفره هفت سين بيفزايد.
ماهي
يكي ديگر از زينت دهندگان سفره هفت سين، ماهي است، اسفند ماه در برج حوت است و حوت يعني ماهي. در هنگام نوروز برج حوت به برج حمل تحويل مي‌گردد و از اين رو نمادي از آخرين ماه سال در خوان نوروزي گذاشته مي‌شود. علاوه بر آن ماهي يكي از نمادهاي آناهيتا فرشته آب و باروري است كه وظيفه اصلي نوروز را كه باروري است بر عهده دارد. خوردن سبزي پلو با ماهي نيز در شب عيد از اين روست و ظرف پر از آب با چند ماهي قرمز نماديست از روزي حلال.
گل بيدمشك
گل بيدمشك نمادي است از اسپندارمذامشاسپند و گل نيز ويژه اسفند ماه است به خصوص گل بيدمشك كه از عطر خاصي نيز برخوردار است و در معطر ساختن فضاي خانه نقش بسزايي دارد.
نارنج
نمادي است از گوي زمين و هنگاميكه در ظرف آبي نهاده شده باشد، نمادي است از گوي زمين در كيهان و گردش آن بر روي آب نمودار گذاشتن برج‌هاي دوازده گانه و تحويل سال است.
علاوه بر اين‌ها بر سر سفره زرتشتيان كاسه‌اي پر از پالوده خانگي و نيز كاسه‌اي از خشكبار ترش مزه مانند برگه شفتالو، برگه زردآلو، آلبالو و آلوچه را كه قبلا در آب خيسانده‌اند، نيز مي‌گذارند و نيز مقداري پسته، فندق، بادام زميني و تخمه را كه قبلا خندان كرده و بو داده‌اند، داخل كيسه‌اي به نام دولك مي‌ريزند و به عنوان آجيل نوروزي بر سر سفره مي‌نهند.
علاوه بر آن بر سر سفره هفت سين گلهاي زيبا و خوشبويي چون گل نرگس، گل سنبل و گل شب بو كه نويد بخش بهار هستند، ديده مي‌شود.
زمانيكه سفره چيده شد همه اهل خانه حمام رفته و لباس نو پوشيده، گرد سفره هفت سين مي‌نشينند و چند دقيقه مانده به تحويل سال همگي با هم خواندن سرودهايي، خداوند را سپاس و نيايش مي‌كنند.
سال كه تحويل شد جملگي با شادي وصف ناپذيري سال جديد را تبريك گفته، روبوسي مي‌كنند؛ بانوي خانه آينه و گلاب پاش را از سر سفره برداشته و گلاب را در دست هر كدام مي ريزد و همزمان آيينه را رو به روي چهره آنها مي‌گيرد تا روي خود را ببيند. اين كار از سالخورده ترين فرد خانواده شروع مي شود.
آن گاه همگي به وسيله نقل خوشمزه يزدي(معمولا نقل بيدمشكي، نقل بادام و يا نقل پسته) كه در قنادي‌هاي يزد تهيه مي‌شود و نيز ساير شيريني‌ها پذيرايي شده، دهانشان را شيرين مي كنند. سپس پدر خانواده به همه اعضاي خانواده عيدي مي‌دهد و بعد از آن مقداري از غذاهاي درون سفره با شادي صرف مي‌شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر