مختصری از تاریخچه خیابان لاله زار تهران و چند خیابان دیگر

وقتی ناصرالدین شاه، از دومین سفر فرنگ خودش برگشت، دستور داد در دارالخلافه خیابانی بسازن، که مشابه شانزلیزه باشد.اما دارالخلافه کجا بود؟ حد شمالی خیابان انقلاب اسلامی ( شاه رضای سابق ) ، حد غربی خیابان کارگر ( امیر اباد سابق ) ، حد جنوبی خیابان شوش و حد شرقی خیابان 17 شهریور(شهناز سابق) .این خیابان وسط باغ خالصه ای احداث شد، که از غرب به خیابان علاء الدوله ( فردوسی بعدی) و از شرق تا فیلخانه سلطنتی می رسید و نیمکت هایی در اطرافش نصب شد تا به گفته شاه بدل شانزه لیزه پاریس باشد.



خیابان لاله زار ( منبع عكس: كتاب دار الخلافه تهران – ناصر نجمی )

خیابان لاله زار اولین خیابانی بود که به ضرورت خیابان کشیده شد و نه به نام اصناف ساکن آن ( مانند صابون پزخانه، مرده شورخانه) و نه به نام نامداران ساکن آن (امیریه، احتشامیه، فرمانیه، پل امیربهادر، امین حضور، میرزا محمود وزیر) بلکه چون باغچه هایی در میان داشت که گل در آن کاشته شده بود “لاله زار” نام گرفت.

گراند هتل و نخستین فروشگاه بزرگ به سبک اروپائی (پیرایش و بعد ها جنرال مد) ساخته شدند. کافه هایی که ابتدا بستنی و قهوه می فروختند و سینماهایی که برای اولین بار در تهران از روی نقشه های خارجی ساخته شدند در این خیابان جا گرفت، و دو تئاتری که تنها سالنهای مجهز تئاتر کشور بود.به این ترتیب لاله زار دروازه ای شد به روی مدرنیسم. لاله زار در آن زمان به علت تجدد ، محل رفت و آمد درباریان، مقامات، آقایون و خانوم های شیک پوش و روشنفکران بود. عارف و عشقی بهترین آثار خودشون رو در لاله زار خلق کردند.قمر الملوک وزیری و ملوک ضرابی و لرتا اولین زنان ایرانی در لاله زار روی سن رفتند.



خیابان لاله زار 1305 شمسی ( منبع عكس: كتاب تهران قدیم – داریوش تهامی )

تا شروع سلطنت رضاشاه لاله زار تنها خیابان متجدد در سراسر کشور بود، خیابانی که در جنوب به میدان توپخانه منتهی می شد که در دوران قاجار جشن های معدود سالانه با آتش بازی ها در آنجا برپا می شد و هم محل برگزاری گاردن پارتی و مراسم سالگردهای سلطنتی بود.در شروع سلطنت رضا شاه و دوران شهرداری تیمسار بوذرجمهری لاله زار امتداد یافت و لاله زار نو شکل گرفت که در میانه اش چهارراهی به نام مسیو کنت، اولین رئیس پلیس ایران را در خود داشت و بسیاری از رجال قاجار در آنجا خانه های بزرگ داشتند و مظفر فیروز نوه فرمانفرما که از تحصیل در اروپا بازگشت در همانجا اولین پاساژ به سبک فرنگی را دایر کرد و اولین سینمای روباز مجهز نیز در همانجا بود که به سرعت بوتیک هائی با اجناس خارجی و مغازه های مد را در خود جا داد.


لاله زار پس از گسترش شهری درنیم دوره پایانی پهلوی دوم از تفرجگاه طبقه بالا به تفرج گاه طبقه متوسط و طبقه کارگر تغییر کاربری داد. طبقه مرفه محلهای تفریحی خود را از طبقه پایین جدا کرد لاله زار که زمانی محل برگزاری بهترین کنسرتها و نوازندگان و بهترین تائتر ها و فیلم های دوره خود بود آهسته آهسته تبدیل به محلی برای عامه مردم بالاخص مردم پایین شهر و مهاجرانی از شهرستانها می شد که به دنبال مظاهر مدرنیته می گشتند.

تئاترها و سینماهایی در خیابان لاله زار برای اولین بار در ایران ساخته شد.تئاترهایی که ابتدا نمایش هایی با کیفیت بالا در آن روی صحنه می‌رفت، هرچند بعدها در زمان پهلوی تئاترهایی با کیفیت کمتر و مردم پسندتر روی سن رفتند،نمایش های کمدی و موزیکال که مورد علاقه مردم بود.

تئاترها و سینماهای موجود در لاله زار:

سینماها:

سینما ونوس (نام کنونی: سینما سارا)
سینما رکس (نام کنونی: سینما لاله)
سینما خورشید نو
سینما فردوسی
سینما البرز
سینما ایران
سینما مایاک
سینما مرجان
سینما منزویل
سینما کریستال
سینما تابان
سینما فاروس
سینما رودکی
سینما شهرزاد
سینما مترو (نام کنونی: سحر)
سینما ملی (رویال پیشین و نادر کنونی) در کوچه ملی
تماشاخانه ها:

تئاتر پارس
تماشاخانه گبومر و روسیخان
تماشاخانه گیتی (صادقپور)
تماشاخانه تفکری
تئاتر دهقان
تئاتر نصر
البته امروز این تماشاخانه ها یکی بعد از دیگری تعطیل میشه و این باعث تاسف هست، دیگه از لاله زار چیزی باقی نمونده و تنها چیزی که هست، وسایل برقیه.خیلی از بازیگران تئاتر و سینما، شاعران و نویسندگان و افراد مشهور دیگر هم عصر ما از لاله زار شروع کردند و دوران اوج خود را در آن گذراندند، علاوه بر این ها ، لاله زار خیابانی است که مدرنیته را در ایران به آن مدیونیم و باید حفظش کنیم، به عنوان نمادی از آن برهه از تاریخ ایران.به امید لاله زاری که از سرخی لاله ها بدرخشد.



منابع:

ویکی پدیا

وقفه ها

تهران گردش

مجله تهران